Ja dat kan het geval zijn, maar het ligt ook aan waar je je bevindt ten opzichte van die antennes

Meeste landen hebben zelfde limieten als Nederland. In sommige landen geldt daarnaast een lagere limiet, gebaseerd op voorzorgsoverwegingen

Ja, omdat het menselijk lichaam bij hogere frequenties anders reageert dan bij lagere frequenties. Meer uitleg zie https://www.kennisplatform.nl/waarom-boven-400-megahertz-limieten-hoger/

De blootstellingslimieten zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. De overheid laat dit onderzoek actief volgen. Als uit toekomstig wetenschappelijk onderzoek mocht blijken dat er toch gezondheidsschade beneden de limieten optreedt, dan wordt er actie ondernomen. Over aansprakelijkheid kan ik geen uitspraken doen.

Er zijn van 5G geen andere gezondheidsrisico’s te verwachten dan van de huidige mobiele netwerken.

Daar is in het verleden in het kader van het ZonMw-programma onderzoek naar gedaan Ook komt er regelmatig een EuroBarometer uit.

Ioniserend betekent dat de energie sterk genoeg is om een moleculaire verbinding te breken (ioniseren), bijvoorbeeld DNA. De EMV van mobiele communicatie zijn niet-ioniserend, niet sterk genoeg om moleculen te breken.

In onderzoek zijn aanwijzingen gevonden voor een verhoogde kans op twee soorten hersentumoren bij veelvuldig en langdurig gebruik van een mobiele telefoon. De betekenis van deze aanwijzingen is vooralsnog niet duidelijk. Het International Agency for Research on Cancer (IARC) sluit niet uit dat de aanwijzingen het gevolg zijn van toeval, vertekening of andere oorzaken. Het IARC houdt ook de mogelijkheid open dat in toekomstig onderzoek alsnog een samenhang tussen mobiel bellen en deze hersentumoren kan blijken.

Sommige landen maken op basis van dezelfde wetenschappelijke kennis andere beleidskeuzes. Verschillende politieke en maatschappelijke afwegingen spelen hierbij een rol. Ze kiezen dan voor een hogere veiligheidsfactor dan de veiligheidsfactor 50 van de bloostellingslimieten die Nederland hanteert.

Er is vanuit wetenschappelijk onderzoek alleen maar bewijs voor opwarmingseffecten. Daarnaast zijn er aanwijzingen voor een mogelijke relatie met hersentumoren, geen bewijs. Van elektrogevoeligheid is wetenschappelijk gezien de oorzaak onduidelijk. Er is onderzoek gedaan naar veel meer gezondheidseffecten, waaruit geen aanwijzingen volgden zie ook https://www.kennisplatform.nl/onderzoek-naar-gezondheidseffecten-van-mobiele-telefoons/

Die worden niet genegeerd. In veel gevallen gaat het om pleidooien die een niet-evenwichtige weergave zijn van wat er bekend is uit wetenschappelijk onderzoek.

Mensen die gezondheidsklachten hebben kunnen dit melden bij de GGD. Het RIVM rapporteert hierover.

We weten niet om hoeveel mensen dit gaat. Maar los daarvan is dit voor deze mensen een probleem.

Dit gaat niet om gezondheid, maar om het feit dat met beamforming het blootstellingspatroon verandert. In Zwitserland geldt de eis dat voor iedere zendmast in beeld gebracht wordt met metingen/berekeningen hoe de veldsterkte/afstand verloopt. Daarvoor kunnen de huidige geharmoniseerde meetstandaarden worden gebruikt. Voor beamforming moeten nieuwe meetstandaarden worden ontwikkeld, die zijn er nog niet, en autoriteiten in Zwitserland hebben aangegeven dat dat eerst moet gebeuren.

Door middel van lopend en mogelijk nieuw onderzoek.

Er is al onderzoek gedaan naar andere gezondheidseffecten en dat gaat nog steeds door (ook in de groep van Hans Kromhout)

De opwarming van lichaamsweefsel is bij volle belasting een fractie van een graad. Dat is verwaarloosbaar ten opzichte van de andere klimaatinvloedsfactoren.

Uit een indicatief onderzoek van het Kennisplatform is gebleken dat mensen pas op zoek gaan naar informatie als iets hen actief raakt. De website van het Kennisplatform wordt goed gevonden en bevat informatie die voor het grootste deel van de samenleving begrijpelijk is. Tegelijkertijd informeren we GGD-en en Antennebureau die logisch aanspreekloket zijn voor mensen die vragen hebben.

Dergelijk onderzoek is al gedaan voor de eerdere mobiele netwerken (5G is niet anders!). Er loopt nog een groot COSMOS-onderzoek waarin ook het begin van de uitrol van 5G wordt meegenomen.

Vooral bij het begin van de uitrol van 5G, in 2020, zal de blootstelling nog lijken op de huidige blootstelling aan 2G, 3G en 4G. Doordat 5G een variëteit aan antennetechnieken kan gebruiken is nog niet duidelijk of 5G leidt tot meer (door toenemend gebruik van mobiele communicatie), minder (door efficiëntere antennetechnieken) of dezelfde hoeveelheid straling. Hoe dan ook mag de totale hoeveelheid straling niet boven de blootstellingslimieten komen.

Daarvoor is afstemming tussen gemeente, omwonenden, providers en rijksoverheid nodig.

Nee, dat is nog nooit bewezen.Het is niet duidelijk of mensen die aangeven dat zij elektrogevoelig zijn een beter waarnemingsvermogen voor EMV hebben.

Op www.kennisplatform.nl staat bruikbare informatie voor iedereen

Het 5G-netwerk moet net als de huidige mobiele netwerken voldoen aan internationale blootstellingslimieten voor elektromagnetische velden. Als de blootstelling onder de daarvoor geldende limieten blijft, ben je voldoende beschermd tegen de nu bekende schadelijke gezondheidseffecten. In de blootstellingslimieten is door een marge rekening gehouden met de onzekerheden in het wetenschappelijk onderzoek. De blootstellingslimieten bepalen wat de maximale sterkte van elektromagnetische velden is waaraan mensen mogen worden blootgesteld. Dat betekent dat de signalen van álle antennes, wifi-routers en mobiele telefoons bij elkaar opgeteld onder de blootstellingslimieten moeten blijven. Dit verandert niet met de komst van 5G: ook dan moet de totale blootstelling aan elektromagnetische velden, inclusief 5G, onder de blootstellingslimieten blijven. De zendsignalen van 5G zijn niet heel verschillend van 4G. De hoogste frequentie is wel relatief ‘nieuw’ als toepassing in mobiele netwerken, maar daarvan weten we dat deze niet verder komt dan de huid.

Dit gaat niet om gezondheid, maar om het feit dat met beamforming het blootstellingspatroon verandert. In Zwitserland geldt de eis dat voor iedere zendmast in beeld gebracht wordt met metingen/berekeningen hoe de veldsterkte/afstand verloopt. Daarvoor kunnen de huidige geharmoniseerde meetstandaarden worden gebruikt. Voor beamforming moeten nieuwe meetstandaarden worden ontwikkeld, die zijn er nog niet, en autoriteiten in Zwitserland hebben aangegeven dat dat eerst moet gebeuren.

Ja, dat klopt. De SAR is Specific Absorption Rate, een maat voor de hoeveelheid energie die door het lichaam wordt opgenomen als het zich in een elektromagnetisch veld bevindt. Die energie wordt op en/of in het lichaam omgezet in warmte.

De klachten die sommige mensen ervaren beneden blootstellingslimieten, zijn reëel en kunnen ernstig zijn en de kwaliteit van leven nadelig beïnvloeden. De oorzaak van de klachten is wetenschappelijk nog niet duidelijk. Er zijn drie mogelijke verklaringen denkbaar: 1. De klachten worden veroorzaakt door elektromagnetische velden; 2. De klachten hebben een psychische oorzaak;3. De klachten worden veroorzaakt door andere milieufactoren of ziekten.

VodafoneZiggo heeft onlangs een deel van de 4G band beschikbaar gesteld voor het 5G-protocol. Dat is niet meer dan een iets andere code die in hetzelfde signaal als 4G zit. Straling en blootstelling zijn niet anders, dus daar kunnen geen 5G-specifieke gezondheidsklachten door komen. Er is een aantal testlocaties voor 5G, die zijn te vinden op www.antennebureau.nl

ICNIRP heeft onderzoeken naar lange-termijn-effecten wel degelijk beschouwd maar ziet hierin onvoldoende basis om in blootstellingslimieten op te nemen.

De gezondheid van de bevolking wordt door zeer veel verschillende factoren beinvloed. Periodiek vindt gezondheidsmonitoring in brede zin plaats, zie https://www.monitorgezondheid.nl/. Mensen die klachten hebben door factoren in de leefomgeving kunnen dit melden bij hun GGD.

Voor een overzicht zie https://www.kennisplatform.nl/nieuwe-icnirp-aanbeveling-radiofrequente-velden/ . Of deze nieuwe ICNIRP-aanbeveling gebruikt gaat worden voor productnormen voor apparatuur (CE-markering) of voor het plaatsen van zenders (antenneconvenant, nationale regelgeving) is nog de vraag. De Europese aanbeveling is tot op heden niet veranderd.

Je kunt zelf EMV meten. Maar voor het op de juiste manier meten van EMV heb je toch echtspecialistische kennis en professionele meetapparatuur nodig. Als je een meting wil laten uitvoeren kun je het beste een gespecialiseerd (geaccrediteerd) bedrijf benaderen, dat met goed afgestelde apparatuur en volgens de juiste methode meet.

Resultaten uit onderzoek met proefdieren en cellen in laboratoria kan buikbaar zijn maar is niet zonder meer te vertalen naar gezondheidseffecten bij mensen

Sommige mensen ervaren gezondheidsklachten als zij in de buurt komen van bronnen die elektromagnetische velden produceren. Dit wordt “elektrogevoeligheid” genoemd. Soms hebben deze mensen geen klachten maar geven ze aan dat ze het veld kunnen voelen. In onderzoek is dit tot nu toe nog niet vastgesteld.

In het kader van productaansprakelijkheid zijn via de Nederlandse wetgeving de Europese blootstellingslimieten nu al van toepassing. De blootstellingslimieten zijn opgenomen in de productstandaarden, de zogeheten Europese EN-standaarden. Consumentenproducten (telefoons, routers, apparaten) die binnen de EU op de markt verschijnen, moeten een CE-markering hebben. Met de CE-markering geeft de fabrikant aan dat het product voldoet aan de wettelijke eisen en productstandaarden voor onder andere veiligheid, gezondheid en milieu. Ook de blootstellingslimieten voor elektromagnetische velden vallen daaronder. De overheid wil de blootstellingslimieten ook in brede zin in wetgeving opnemen, maar op dit moment is nog niet duidelijk hoe.

Wetenschappelijk zijn er alleen bewijzen voor thermische effecten. Daarnaast zijn er aanwijzingen voor sommige langetermijneffecten, geen bewijs. Dat betekent dat niet aangegeven kan worden wat de oorzaak is van die aanwijzingen, het kan ook door een andere factor komen of zelfs door toeval. Het is belangrijk om dit wel te benoemen en onderscheid te maken tussen bewijs en aanwijzingen. Dit niet benoemen is een onvolledig beeld weergeven van de wetenschappelijke stand van zaken.

Beleid op basis van feiten in combinatie met communicatie met burgers rondom perceptie.

Een belangrijk verschil is 5G Non-standalone (5G radio met een 4G core) en 5G Standalone (5G radio met 5G core). Een telefoon voor non-standalone ondersteunt mogelijk nog niet 5G standalone. Het kan zijn dat een operator features introduceert die 5G standalone nodig heeft.

Er is vaak een voorkeur voor gelicensieerd spectrum zoals door 5G wordt gebruikt omdat er dan capaciteitsgaranties mogelijk zijn. WiFi6 maakt gebruik van ongelicensieerd spectrum.

Signalering over de 700 band is zeker mogelijk. Combinatie van 700 MHz met 4G banden ook, al is dat wel afhankelijk van bandcombinaties die door op de markt beschikbare mobiele telefoons worden ondersteund. De situatie in NL (700 MHz in combinatie met 4G banden) komt wereldwijd niet heel veel voor.

Lokale/regionale gunning van (een deel van) de 26 GHz is ook een mogelijkheid. Maar landelijke licenties (b.v. in Italie) is ook mogelijk. Het is nog onduidelijk hoe deze frequenties zullen worden verleend.

De digitale samenleving / digital society is onderdeel van overheidsbeleid op Nationaal en Europees niveau.

Beschikbaarheid / betrouwbaarheid van 5G is onderwerp van gesprek. Echter tegen bewuste jamming is 5G niet opgewassen. Alleen militaire communicatietechnieken worden ontworpen om robuust te zijn tegen jamming.

Inderdaad zijn hoge datarates niet mogelijk op de 700 MHz. Voordeel van de 700 MHz is dan ook dat dit in de mix van verschillende frequenties voor 5G een band toevoegd die heel goed bereik heeft.

Een belangrijk verschil is 5G Non-standalone (5G radio met een 4G core) en 5G Standalone (5G radio met 5G core). Een telefoon voor non-standalone ondersteunt mogelijk nog niet 5G standalone. Het kan zijn dat een operator features introduceert die 5G standalone nodig heeft.

Magnetrons gebruiken 2,45 GHz. Dat valt redelijk tussenin de frequenties die nu voor cellulaire communicatie en WiFi worden gebruikt.

Die grens is niet heel strak omdat verschillende atomen op andere frequenties kunnen worden geioniseerd. Ionisatie treedt op voorbij ultraviolet licht vanaf ongeveer 10 PHz ( = 10.000 THz). Dat is ongeveer 1 million keer hoger dan de 3,5 GHz of 26 GHz van 5G.

Er zal een beperkt hogere bitrate worden geboden. Daarnaast kunnen ook voor sommige consumententoepassingen (gaming, VR) de lagere vertraging van 5G interessant zijn.

Sites is Engels voor opstelpunten.

Afstanden hangen af van o.a. omgeving (b.v. bos tov open water), en gebruikte antennes (MIMO). Je moet denken aan honderden meters tot een paar kilometer.

De 700 MHz band is zeer geschikt om dekking te leveren. Idealiter in combinatie met 3,5 GHz. Wachten op 3,5 GHz betekent nog meer dan 2 jaar wachten. Dat is erg lang in de ontwikkeling van mobiele telecommunicatietechniek. Operators kunnen/willen niet zo lang wachten met 5G introductie.

In de multibandveiling worden inderdaad ook frequenties geveild die voor andere toepassingen dan 5G gebruikt zullen worden. Overigens zijn frequentielicenties technologie neutraal. Operators kunnen zelf kiezen welke techniek ze gebruiken. 700 MHz wordt specifiek voor 5G genoemd omdat het wereldwijd een frequentieband is die voor 5G gebruikt wordt en waar 5G mobiele telefoons dus ook mee overweg kunnen. Op termijn ga je zien dat 5G mobieltjes steeds meer frequentiebanden kunnen gebruiken.

4G zal ook nog ondersteund worden. Dus vervanging van 4G door 5G is niet aan de orde. Wel mogelijk is vervanging van antennes die zowel 4G als 5G aan kunnen.

Antennes worden ontworpen voor een frequentieband. Vodafone heeft onlangs 5G uitgerold in een 4G frequentieband. Dat kan ook door een 4G antenne ondersteund worden. Daarnaast zie je steeds vaker dat meerdere frequentiebanden (4G en 5G) in een behuizing worden ondergebracht.

In het antenneregister zijn nu opstelpunten voor 2G, 3G en 4G (plus o.a. omroep, zendamateurs, straalverbindingen) te zien. Het lijkt daarmee voor de hand te liggen dat tzt ook 5G opstelpunten te zien zullen zijn.

Mobiel dataverkeer blijft groeien met 1,5x tot 2x per jaar. Met alleen 4G kan dat op termijn niet meer worden opgevangen. Daarnaast zijn er andere voordelen van 5G (b.v. lagere latencies, hoger maximum bitrates) die nieuwe applicaties mogelijk maken.

De standaard is gelijk voor alle fabrikanten, maar fabrikanten implementeren niet altijd alle gestandaardiseerde features. Daarnaast zijn er altijd aspecten die aan ‘vendor-implementatie’ overgelaten worden.

60 GHz wordt niet voor 5G gebruikt. Er zijn wel WiFi varianten die 60 GHz gebruiken (zie WiGig – Wireless Gigabit Alliance)

De NL mobiele operators verwachten met 5G ongeveer 10% extra opstelpunten (masten/daken/e.d.) nodig te hebben voor een 5G uitrol. Dat is dan niet alleen voor bedekking, maar ook voor capaciteit.

5G is efficienter. Om dezelfde hoeveelheid data te versturen is met 5G minder energie nodig dan met 4G. Probleem is dat de hoeveelheid te versturen data blijft groeien. Met 5G leidt dat tot minder groei van het energieverbruik dan zonder 5G.

Er is nog te weinig ervaring met 26 GHz in huis om daar iets over te zeggen.

Amendamenten ingediend door de FBI zijn mij onbekend.

De eerste 5G telefoons zullen een 5G in een beperkt aantal frequenties ondersteunen (700 MHz, 3.5 GHz, en 26 GHz). Na verloop van tijd zullen 5G telefoons steeds meer frequentiebanden en bandcombinaties aankunnen. Iets soortgelijks zag je ook bij de introductie van 4G.

Veldsterkte is afhankelijk van de plek (onder andere afhankelijk van de afstand van de antenne). Autoriteit Telecom (AT) doet metingen om te zien of daar waar mensen komen de veldsterktes niet boven de limiet komen.

Ja. Wel is het zo dat bij hogere frequenties (b.v. 26 GHz) de antenne-elementen kleiner worden (golflengte is korter). Dat maakt het bij hogere frequenties makkelijker om antennes met heel veel antenne-elementen te maken. Voor 3,5 GHz heb je nu antennes met 64 elementen.

Opstelpunten (masten) worden gedeeld. Maar basisstations niet. Vraag is ook of 1 NL netwerk voor alle operators zich verstaat met regelgeving rondom concurrentie.

Zendvermogen is veel minder relevant; ontvangen veldsterkte is belangrijk. De kans dat een 5G basisstation één beam zal richten op één mobiele gebruiker is overigens niet erg groot. Bundelvorming wordt vooral ingezet om met meedere bundels meer capaciteit te leveren daar waar heel veel gebruikers zijn.

Leverancierkeuze is aan de operators. Er is geen verbod op toepassing van leveranciers uit specifieke landen. Wel kunnen er in het kader van frequentielicenties aanvullende eisen worden gesteld.

Om dezelfde hoeveelheid data te versturen is met 5G minder energie nodig dan met 4G. Hoeveel efficienter precies hangt af van vele aannames.

Er zijn wereldwijd wel een aantal gemeenten die experimenteren met wat uitrol van 5G betekent voor bv locale infrastructuur (b.v. glasnetten). Een voorbeeld is Barcelona. Daarnaast levert Signify (voorheen Philips Lighting) straatlantaarns met 4G geintegreerd.

In eerste instantie zal er niet veel veranderen in procedures. Operators installeren dezelfde soort opstelpunten die ze nu ook al installeren. De bestaande procedures voldoen. Op termijn (na 2026) krijgen we misschien ook opstelpunten in straatmeubilair. Ook zijn er dan glasvezelverbindingen en electriciteit nodig voor die opstelpunten. Eea zal het nodige aan coordinatie tussen operators en gemeenten vragen. Gemeenten hebben nog tijd om na te denken hoe hier mee om te gaan.

Inderdaad is 5G al commercieel beschikbaar in de VS en Korea. Ook in Europa (b.v. Zwitserland) is 5G al commercieel beschikbaar.

Small cells zijn voornamelijk nodig daar waar heel veel verkeer is (drukke stadscentra, stations, voetbalstadiums).

Vodafone heeft de week na het Webinar aangekondigd met 5G te zijn begonnen (een een 4G frequentieband). Deze zomer is de veiling van de 700 MHz frequenties. Verwachting is dat operators daar snel mee aan de gang gaan. Uitrol van de 3,5 GHz frequenties volgt na veiling van die frequenties eind 2022.

Verwachting van operators is dat tot 10% extra opstelpunten nodig zijn.

10% extra opstelpunten zijn ongeveer 1500 opstelpunten voor de 3 operators gezamenlijk. Dat zijn voornamelijk macro/micro opstelpunten (masten/daken).

Verwachting is dat het eerste deel van de 3.5 GHz band eind 2022 geveild wordt.